Dijital Oyunlarda Tüketici Hakları ve Suçlar

Satın Almalı Oyunlar ve Tüketici Boyutu

Dijital Oyunun Satın Alma Prosedürü

Doğası gereği interneti kullanması gereken Dijital Oyunlar, yine bu sebeple ve tüketicilerin detaylı ve karmaşık oyun bilgilerini interneti kullanarak öğrenebileceğinden, internet ortamlarında satışa sunulur.

Bir multimedya mağazasına yahut kitapçıya gidip kutulu (CD/DVD vb.) bir video oyun satın alındığında yapılan işlem basit (niteliksiz) bir tüketici işlemi olduğundan, herhangi bir uyuşmazlık (malın ayıplı çıkması) durumunda genel tüketici hükümleri ile korunma sağlanabilir.

Ancak biliyoruz ki bu tarz satın almalar son derece nadirdir. Dijital oyunlar genelde internetteki satış kanalları üzerinden dijital veri olarak (kurulum paketi) veya kutulu şekilde fiziki teslim yoluyla alınmaktadır, işte genel tüketici normları burada dijital veri alışına ve internet satışına uyum sağlamak durumunda kalacaktır.

Uluslararası Boyutta Koruyucu Hükümler

Dijital varlıklar dünyasında, innovatif (yenilikçi) düşünme ve müşteri beğenilerine uyum sağlama ne denli önemliyse, oyun için kurulan ticari ve tüketici ilişkilerinin yanıltma dolandırma gibi kötü amaçlardan arındırılmış şekilde kurulabilmesi o denli önemlidir.

Dijital oyunların üreticileri de tüketicileri de tüm dünyaya yayıldığından, hemen hemen tüm dünyada yasa koyucular (ülke yönetimleri) tüketiciyi dijital mal ve hizmetlerde de koruyan temel ve ek düzenlemeler oluşturmaktadırlar.

Yapılan çok çeşitli uluslararası çalışmalar ve bu çalışmaların sonucunda ortaya konulan uluslararası anlaşmalar  mevcuttur. Bu konuda öncü olan Avrupa Birliği, ülkemizden gerçekleşen alımları da ilgilendiren, tüketici hakları ile ilgili pek çok çalışması sonucu yürürlüğe koyduğu 1992 Maastricht Antlaşması ile ilk uluslararası tüketici normunu hayata geçirmiştir.

Türkiye’deki Temel Dijital Tüketici Uygulamaları

Ülkemizdeki temel tüketici normu olan 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 48. maddesi gereği; internet üzerinden verilen her bir sipariş, “mesafeli satış sözleşmesi” olarak tanımlanmakta ve 2014 tarihli Mesafeli Satışlar Yönetmeliğine tabi olmaktadır.

Satıcıyı ve ürünü doğrudan göremediğimiz bu tip alışverişlerde, bilgilendirme yükümüne uymak, işlem aşamalarına ilişkin ispat yükünün kimde olacağını belirlemek, güvenin kötüye kullanılmasını önlemek ve lojistik vb. taşıma işlerinin anlaşılan koşullara uygun şekilde yapılmasını sağlamak için, mağazadan yapılan birebir satışlara göre farklı koruyucu hükümler de devreye girmekte ve taraflar arası Mesafeli Satış Sözleşmesi’nin hükümleri de önem kazanmaktadır.

Cayma Hakkı

Mesafeli satış dediğimiz tarafların  birbirini göremediği, tüketicinin mala/hizmete ilişkin olarak sağlayıcının verdiği bilgiler üzerinden alışveriş kararı aldığı satış türünün en belirgin hali “dijital alışverişler”dir. Dijital ortamda, tüketici, fiziken içinde bulunduğu imkansızlıklar nedeniyle özel hükümlerle üst düzeyde korunmaktadır. Tüketiciyi koruyan hükümlerin en önemlisi “Cayma Hakkı“dır.

“Mesafeli Sözleşmeler” şeklinde düzenlenen mesafeli satış hükümlerinde 6502 Sayılı Kanun Md. 48/4 uyarınca; “Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin bu süre içinde satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmiş olması yeterlidir.

Cayma süresi içinde satıcı veya sağlayıcı sözleşmeye konu mal veya hizmet karşılığında tüketiciden herhangi bir isim altında ödeme yapmasını veya tüketiciyi borç altına sokan herhangi bir belge vermesini isteyemez. Satıcı veya sağlayıcı, cayma hakkı konusunda tüketicinin bilgilendirildiğini ispat etmekle yükümlüdür. Tüketici, cayma süresi içinde malın mutat kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir.”

Cayma Hakkı Kullanılamayan Durumlar

Doğrudan Avrupa Birliği’nin kurucusu olduğu Maastricht Sözleşmesinde yer alan düzenlemeye paralel olarak getirilen bu hüküm bazı istisnalar dışında bütün mesafeli satışlar için uygulanmaktadır. Mesafeli Satışlar olarak değerlendirilemeyecek satışlar Mesafeli Satışlar Yönetmeliği Md. 2/2’de sayılmakta, yine Cayma Hakkının Uygulanamayacağı durumlar da, 15. maddede maddeler halinde bulunmaktadır.

Bu istisnalar içinde uygulamada en belirgin olarak karşılaşıldığı üzere, “Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemeleri” cayma hakkı kapsamı dışında bırakılmıştır. Başka bir deyişle, internet üzerinden sipariş verilen ve fiziken teslim edilen kutulu bir video oyununun ambalajı açıldığı anda cezai şartsız ve koşulsuz iade hakkı sona ermektedir.

Bir diğer istisna demektedir ki “Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler” de cayma hakkı kapsamı dışındadır. Yani video oyunları da dahil olmak üzere elektronik ortamda satın alınan ve dijital paket olarak teslim alınan ürünler, satıcı kabul etmediği takdirde iade edilememektedir.

Rekabet Kolaylık ve Hak Getiriyor

Bilgisayar oyunlarının pek çok satın alımını cayma hakkı dışında bırakan yasal hükümler, tüketicinin çekingen davranmasına yol açabileceğinden, oyun tedarikçileri özel iade hakları tanımaktadır. Dijital oyun sektörü, 190 milyar doları geçen inanılması güç bir büyüklüğe sahiptir ve Dünya üzerinde 3 milyara yakın dijital oyun kullanıcısı bulunmaktadır. Bu rakipsiz pazar ise yüz binlerce farklı rakibi, günlük bazda geliştirmeler yapmaya ve tüketiciye geniş seçenekler sunmaya zorlamaktadır.

Tüketici hakları, dijital oyun dünyasının yadsınamaz bir bölümüdür ve dijital oyun satın alımlarında firmaların iadelerden “korkmaması” gereklidir, iadeler finansal borç yaratacaktır lakin ar-ge için büyük katkı sağlayan istatistik ve beğeni oranları sunması bakımından önemlidir.

Örnek verecek olur isek, en büyük oyun platformlarından Steam, EA (Electronic Arts) ve benzeri dijital oyun platformları, genel cayma hakkına paralel şekilde 15 gün içerisinde ve belli bir oynanma (oyun içi ilerleme) süresine ulaşmamış oyunları iade almaktadır. Bu tip “şirket içi iade ayrıcalıkları”nın en belirgin sebebi yoğun rekabet olmakla birlikte, Maastrciht Sözleşmesini işleme sokan Avrupa Birliği ülkelerinde ek iade hakkı tanımayan platformlara, tüketici normlarına aykırılıktan ciddi cezalar verilmesinin gündeme gelmesi olmuştur.

Oyunlarda Üretilen Profil ve Değerlerin Hukukta Yeri

Oyun satın aldıktan sonra oyun içinde oluşturulan hesaplardaki ögelerin (karakter, eşya, özel para birimleri üzerinden harcanabilir birikim, sanal dünyaya ait diğer veriler vb.) hukuka aykırı olarak (saldırı, çalma, gözetleme, oltalama vb.) ele geçirilmesi ve asıl sahibince erişilmez kılınması somut olaya göre TCK m.244/2’deki suça; bundan yarar sağlanması (bahse konu ögelerin kullanılması ve/veya bir başkasına menfaat karşılığı temin edilmesi) halinde ise bu kez TCK m.244/4’teki suçtan ceza verilebilecektir.

Hırsızlık Mı? Karşılıksız Yararlanma Mı? Veri Engelleme Mi?

“…Katılanın 23.10.2011 tarihinde … isimli oyunu oynarken bilgi ve rızası dışında eposta adresine girilerek şifresinin ve e-posta adresinin değiştirildiğini ve oyun karakterlerinin çalındığını, karakterlerini çalan şahsın olaydan 10 dakika önce kendisine mesaj gönderdiğini, oyun içi iletişim sayesinde çalınan oyun karakterlerini … isimli şahsın satın aldığını beyan ettiği; dosya kapsamına göre olay günü sanığın babası adına kayıtlı ve fakat sanık tarafından kullanılan IP adresi üzerinden katılanın e-posta adresine erişimin sağlandığı…

oyun sitesinden suç tarihinde katılanın kullanıcı adı ve şifresi ile oyuna giriş yapılıp yapılmadığının sorularak, çalındığı iddia edilen oyun karakterine ait sanal eşyaların suç tarihinden itibaren … ve/veya kimin kullanımında olduğunun ve olaydan önce katılana mesaj gönderen kişinin kim olduğunun araştırılarak,

yine talimat mahkemesinde beyanı alındığı sırada katılan tarafından dosyaya ibraz edilen CD içeriği ile tüm deliller birlikte değerlendirilip, gerektiğinde bilişim suçlarından anlayan tercihen bilgisayar mühendisi bir bilirkişiden rapor da alınmak suretiyle, toplanan ve toplanacak delillerin birlikte değerlendirilmesi ile sonucuna göre tüm deliller çerçevesinde … karar verilmesi,

2-Kabule göre de;
a-Verilerin hukuka aykırı olarak ele geçirilip, bundan da yarar sağlanmasının; ekonomik değer taşısa dahi veriyi taşınır mal haline getirmeyeceği, bu itibarla; suçun sübutu halinde eylemin, 5237 sayılı TCK’nın 244/4. maddesindeki suçu oluşturacağı gözetilmeksizin suç vasfında yanılgıya düşülerek yazılı şekilde hüküm kurulması,

b-Eylemin sübutu halinde tek suç oluşturacağı gözetilmeksizin, sanığın TCK’nın 142/2-e maddesi gereğince mahkumiyetine karar verilmesinin ardından, aynı yasanın 243. ve 244. maddeleri gereğince Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulmasına karar verilmesi,

c-Anayasa Mahkemesi’nin 08.10.2015 günlü, 2014/140 Esas ve 2015/85 Karar sayılı, 24.11.2015 gün ve 29542 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan kısmi iptal kararı uyarınca, 5237 sayılı TCK 53. madde 1. fıkra b bendinde düzenlenen “seçme ve seçilme ehliyetinden ve diğer siyasi hakları kullanmaktan yoksun bırakılmasına” hükmünün iptal edilmesi nedeniyle uygulanamayacağının gözetilmesi zorunluluğu,

Bozmayı gerektirmiş, o yer Cumhuriyet Savcısı ile sanık …’nın temyiz istemleri bu bakımdan yerinde görülmüş olduğundan, hükmün açıklanan nedenlerle tebliğnameye uygun olarak BOZULMASINA, 10.10.2017 gününde oy birliğiyle karar verildi.”

Yargıtay 13. Ceza Dairesi 10.10.2017 Karar Tarihi 2016/2155 Esas, 2017/10403 Karar

Korsan Ürün Meselesi

Her oyun yayıncısı şirket, yayınladığı oyunun yasal haklarını mahfuz eden taraf olmayabilir. Korsan yayıncı olarak adlandırabileceğimiz yayıncı şirketlerin pazara haksız olarak bir çok oyunu ve oyun içindeki tasarım ve yaratımları sunduğunu görmekteyiz. Yine, kopyalanması yasak yahut belirli koşullara bağlı olan oyun ve oyun içi öğeler de kopyalanmakta ve satılmaktadır. Tüketicinin bu hak sahipliğini yahut ürünün sahte olup olmadığını denetleme şansı genelde bulunmaz zira kimse oyun ve eklerini dijital ortamda satışa sunarken resmi belgeler ile hak sahibi olduğunu kanıtlamaya çalışmaz.

Korsan tipi oyun satışı, popüler oyunların usulsüz/kırılmış (cracked) kopyalarıyla, code/crack satışıyla kendi özel sunucusunu işleten ve kendi topluluğunu kuranların yanı sıra, konsol oyunlarda kırılmış kopyalarını büyük sitelerde büyük bir korsan pazar yaratarak satanlarla çok artmıştır. Fikri haklar ve ceza hukuku uyarınca bu satışı bilfiil yapan şahısların tespiti halinde ciddi hapis cezaları, yüklü adli para cezaları gündeme gelmektedir.

Geliştirici Tarafından Oyunu Koruma Yöntemleri

Oyun sektörü, oyunu kullanan tüketiciler tarafından büyük ölçüde maddi kaynak kullanılan, yine tedarikçiler tarafından ciddi meblağda anlaşmalar yapılan, oyun üreticilerinin ciddi tutarlarda fonlandıkları çok faal bir sektördür ve tarafların fayda ve kârlarını maksimize etmek adına devamlı surette yasal denetimler yapılmaktadır.

Yine özellikle “online” ve “multiplayer” dijital oyunlarda yaratılan karakterler, ilerleme sağlandıkça oluşan oyun içi değerler, oyun piyasasında ciddi ekonomik değerlere dönüşmekte, oyunda yeni başlayan kişiler yada koleksiyonerler, bu değerli hale gelen hesapların alıcısı haline gelmektedir.

Özetle, hem satışa sunulduğu piyasada pek çok suistimal ihtimali bulunan, hem de satın alındıktan sonra kullanıcının pek çok değeri ve hakkı biriken bir durumda, oyun geliştiricilerin ve oyunla ilgili taahhüt sahiplerinin oyunu ve içerdiklerini korumak için pek çok aksiyon alması gerekir.

Oyun yayında iken oluşan teknik bir hata (sunucu kapanması, bug’lar, çökmeler) sonucu yaratılan karakterin, satın alınan “item”ların yok olması, gerilemesi, sıfırlanması gibi senaryolarda kullanıcılar hem maddi zarara uğramakta, oyunlar bazı hayatların büyük bir kısmına hükmedebildiğinden manevi açıdan da kullanıcıları yaralamaktadır.

Yaşanan aksaklıklar, zaman ilerledikçe, belli formlarda yaşandığı anlaşılan sorunlardır ve çoğunlukla kategorize edilebilmekte, bu sayede de tatbikatı yapılabilmekte, önlem alınabilmekte yahut sorun oluştuktan sonra mevcut durumu geri getirme senaryosu da hazırlanabilmektedir. İşte sektörün büyük bir “challenge”ı olan, teknik sorunlarla belli sistemler ve önlemler ile daimi surette mücadele edebilen bilişim şirketleri de çoğalmış ve yaptıkları yazılımlar üst kategori adı olarak “Anti Solutions – Anti Piracy – Anti Cheat – Anti Temper – Anti Fraud” adını almıştır.

Bu çözümler bilhassa erişim izni ve yedekleme izni gerektirdiğinden, böyle bir işlemin yapılabilmesi için oyunun yayıncısından izin alınması gerekir. Eser (oyun), Anti-Solution hizmeti oluşurken açıkça kopyalama, işleme ve çoğaltmaya uğramakta olduğundan, izin alınmadan yapılacak böyle bir işlemin hukuka aykırı olacağı tartışmasızdır.