Güvenlik Soruşturması Nedir?

Çok genel bir tanımla güvenlik soruşturması, bir kişinin kamu hizmetine alınmasına herhangi bir itirazın olup olmadığının soruşturulması ve araştırılmasıdır. Kişinin kamu hizmetini yerine getirebilecek yeterliliğe sahip olup olmadığı araştırılır.

Güvenlik İncelemesi ve Arşiv Araştırması

Güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasını kapsayan bir konudur. Kamu görevine geçişte yürütülen soruşturmaya arşiv araştırması da dahildir. Ancak önemli olduğu için mevzuatta güvenlik soruşturmasının yanında arşiv araştırması da yerini almıştır.

ÖNEMLİ: Şu anda kamu alımlarında herhangi bir güvenlik soruşturması bulunmamaktadır. Çünkü Anayasa Mahkemesi’nin aldığı iptal kararı mevcuttur ve karar kısmen geçmişi etkilemektedir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının hukuki dayanağı, nedenleri ve sonuçları, dava süreci vb. Konuya geçmeden önce bu iptal kararına, mevcut duruma ve geçmiş kararları nasıl etkilediğine değineceğiz.

Güvenlik Soruşturması Kaldırıldı Mı?

Bilindiği gibi 15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra kamu personeli alımı çok ciddiye alınmaya başlandı. 676 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 656 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48. maddesi hükmü, her türlü devlet memuru olabilmek için güvenlik soruşturması yapılmasını kesin olarak öngörmüştür.

Bu kapsamda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırma işlemleri yasal sınırlarını aşacak şekilde yorumlanmış ve bazı kişiler bu durumun mağduru olmuştur. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin 29.11.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararı ile Kanun Hükmünde Kararname’nin getirdiği bu güvenlik soruşturması şartı kaldırıldı. Bugün gelinen noktada kamu ihalelerinde güvenlik soruşturması yok.
Anayasa Mahkemesi’nin ilgili kararına buradan ulaşabilirsiniz.

Güvenlik Soruşturması Kimlere Yapılır?

Öncelikle yukarıda da belirttiğimiz gibi tüm memurlar için sınav şartı kaldırılmıştır. Yani güvenlik soruşturmasını kim yapacak sorusuna artık tüm memurlar olarak cevap vermek mümkün değildir.

Güvenlik Soruşturması Ne Zaman Başlatılır ve Ne Kadar Sürer?

İlgili kişi memur olduktan sonra derhal güvenlik soruşturması süreci başlar. Bunun için kişiye herhangi bir bildirim vb. yapılmasına gerek yoktur. Bu süreç kurumlar arasında bazı evrakların değiş tokuşu yapıldıktan sonra başlamaktadır.

Güvenlik soruşturmasının ne kadar süreceğini kesin olarak söylemek zor. Bu tamamen kuruma, göreve, kişi hakkındaki bilgilere erişime, istihdam edilecek personel sayısına vb. bağlıdır. Birkaç ayda sonuçlanması beklense de daha uzun sürdüğü de görülmektedir.

Bir Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakmalı?

Güvenlik soruşturmasında nelere dikkat edileceği yukarıda bahsi geçen yönetmeliğin 11. maddesinde yer almaktadır. Buna göre aşağıdaki hususlar dikkate alınır:

Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı hareket ettiğine karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üye, mensubiyet veya iltisakı olup olmadığı ve 5816 sayılı Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna aykırı hareket edip etmediği. Atatürk ve Atatürk ilke ve inkılâplarına aykırı bir tutum ve beyanatta olup olmadığı.
Şeref ve haysiyetini zedeleyecek şekilde kumara, uyuşturucuya, alkole, paraya ve çıkarlara düşkün olup olmadığı ve görevinin gereğini yerine getirip getirmediği, ahlaka ve ahlaka aykırı davranışlarda bulunup bulunmadığı,
Yabancıların, bilhassa düşman ve düşman olabilecek Devlet mensupları ve temsilcileri ile bunların vekillerinin içerideki dereceleri ve sebepleri araştırılır.

Olumsuz Sonuçlanan Güvenlik Soruşturmasının Nedenleri

Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanmasının sebepleri arasında yukarıda belirttiğimiz durumlarla temelde çelişkiler bulunmaktadır. Ancak 2016 yılından itibaren uygulanmaya başlayan Kanun Hükmünde Kararname ile yukarıda belirtilen hususlar geniş bir yorumla uygulanmış ve bu nedenle bazı kişiler bu durumdan mağdur olmuştur.

Olumsuz Bir Güvenlik Soruşturması Ne Yapabilir?

Güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlanan kişiler, hukuki inceleme talebinde bulunabilirler. Çünkü asayiş soruşturması sonuç olarak idari bir işlemdir ve idarenin tüm işlemleri yargıya konu olabilir. Bu kapsamda Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı olmasa dahi bu konuda idare mahkemesinde iptal davası açılabilecektir. Bu konudaki “İdari davanın iptali davası” başlıklı yazımızı mutlaka okuyun.

Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı verdiği tarihte, güvenlik soruşturması devam eden kişiler hakkındaki bu soruşturmanın sonlandırılmış olması gerekirdi. Bu şekilde sonuçlanmayanlar da iptal davası açarak haklarını arayabilirler.

Ancak, geçmişte güvenlik soruşturmasına tabi tutulup sonuçları olumsuz çıkan kişiler, Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararının geriye dönük olarak yorumlanmasını talep edemezler. İstekleri reddedilecek.

Güvenlik Soruşturması ve İptal Davası

Anayasa Mahkemesinin İptal Kararından Önce G.S. Olumsuz Sonucu Olanlar Bu kişiler, Anayasa Mahkemesi Kararına dayanarak iptal davası açamazlar. İşlemin hukuka aykırılığı nedeniyle iptal davası açabilir.
İptal Kararından Önce G.S. karardan sonra başlayıp olumsuz sonuçlananlar, bu Anayasa Mahkemesi Kararına dayanarak iptal davası açabilirler.
İptal Kararından Önce G. S. Yapılmış ve Anayasa Mahkemesi Kararı Sırasında Dava Devam Ediyor Anayasa Mahkemesi kararı sırasında iptal davası devam ediyor ise her aşamada kişi lehine sonuçlanacaktır.
İptal Kararından Sonra Kamu Hizmeti Kazananlar Bu süre içinde bazı üst düzey memurlar dışında memurlar hakkında güvenlik soruşturması yapılmaz. Bahsettiğimiz istisnalar, işlemin hukuka aykırılığı için dava açabilir.

ÖNEMLİ!: Siyasi iklimden etkilenen yeni bir hukuk sürecinden bahsediyoruz. Bu nedenle deneyimli idare hukuku avukatları ile bu sürecin takip edilmesi önemlidir. Aksi takdirde hatalı veya ihmalkar davranışlarla telafisi mümkün olmayan zararlar meydana gelebilir.

Araştırma Tekrar Yapılır Mı veya Kaç Defa Yapılabilir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yönetmeliği, güvenlik soruşturmasının gerekli görüldüğünde yeniden yapılabileceğini belirtmektedir. Kaç kez yapılabileceği konusunda bir üst sınır yoktur. Gerektiğinde tekrar tekrar yapılabilir. İlgili bakanlık veya kamu kurumları bu tekrarı talep eder.

İdari Süreçlerde Avukat Desteği

Yukarıda bu konu hakkında bilinmesi gereken önemli noktalara ve en sık sorulan soruların cevaplarına değindik. Şu an belirsiz diyebileceğimiz bir süreç var. Yeni düzenlemeler yapılıyor. Ancak yasal işlem başlatacakların yeni düzenlemeleri beklememesi gerekir çünkü idare hukukunda süreler ve bunların uzatılma imkanları çok önemlidir.

AVUKAT DESTEĞİ