İstinaf Nedir?

İstinaf, ilk derece Hukuk ve Ceza Mahkemeleri tarafından verilen kararların hukuki yönden (esasa ve usule ilişkin) üst dereceli mahkeme (Bölge Adliye Mahkemeleri Hukuk ve Ceza Daireleri) tarafından ikinci kez incelenmesi ve denetlenmesidir. Temyiz kanun yolundan farklı olarak istinaf aşamasında ilk derece mahkemesinin kararının incelenmesinin yanı sıra aynı zamanda gerektiğinde yeni bir yargılama yapılması ve hüküm vermesi de söz konusudur.

İstinafın kapsamı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 355. maddesinde, Ceza Muhakemesi Kanunu‘nun ise 272. maddesinde ve devamı maddelerde belirlenmiştir. Bu hükümler kapsamında, kamu düzenine aykırılık hâlleri dışında istinaf dilekçesinde belirtilen istinaf sebepleri ile sınırlı olarak istinaf incelemesi yapılır; bu kapsamda istinaf sebebine ilişkin delillerin istinaf merciince toplanması ve incelenmesi söz konusu olabilmektedir.

İstinaf ile ilgili dikkate alınması gereken çok önemli bir husus da, istinaf aşamasında ilk derece mahkemesince yapılan yargılama bütünüyle tekrarlanmamakta, yalnızca yanlışlık ya da eksiklik tespit edilen aşamalarla ilgili yargılama yapılarak re’sen delil toplanması ve/veya delillerin değerlendirilmesi suretiyle kararın düzeltme yapılmaktadır.

İstinaf İncelemesi Nasıl Talep Edilir?

Bir dosyada istinaf incelemesi yapılması için mutlaka bir istinaf başvurusu yapılmış olmalıdır. İlk derece mahkemeleri kurduğu kararları kendiliğinden istinaf incelemesine göndermemektedir. Başvuru, kararı veren yerel mahkemeye bir istinaf dilekçesi verilerek yapılabilir. Dilekçe haricinde, kararı veren ilk derece mahkemesinin katibine sözlü beyanda bulunmak suretiyle de istinaf başvurusu yapılabilir. Bu şekilde, katip istinaf beyanını tutanağa geçirmekte ve hakim onayına sunularak istinaf merciine iletilmektedir. Hukuk yargılamalarında istinaf başvurusu, başvuru harcına, posta giderine ve diğer harçlara tabidir.

İstinaf Başvurusu Ne Kadar Sürede Yapılmalıdır?

İstinaf başvuru süresi hak düşürücü süre olup, sürenin işlemeye başlaması için hükmün usulüne uygun bir şekilde taraflara tefhim (duruşmada hazır bulunan tarafın yüzüne okunması) veya tefhim edilmesi gerekir. Hukuk Mahkemesi kararları için istinaf başvuru süresi, HMK Md. 345 uyarınca hükmün tebliği veya tefhiminden itibaren iki haftadır. Ceza Mahkemesi kararları için başvuru süresi, CMK Md. 273 uyarınca hükmün tebliği veya tefhiminden itibaren yedi gündür.

İstinaf İncelemesi Talep Edilebilecek Hukuk Davaları:

• İlk derece hukuk mahkemelerinin, dava esas değeri 8000 TL’yi (2022 yılı için) geçen malvarlığı davaları
• Miktar veya değere bakılmaksızın manevi tazminat isteminin hükme bağlandığı davalar
• Kısmi alacak davasında 8000 TL’lik sınır alacağın tamamına göre belirlenir.
• Yerel mahkemelerin verdiği ara kararlara karşı istinaf başvurusu yapılamamaktadır ancak, bu ara kararlar da son karar aleyhine istinaf başvurusu yapılması halinde istinaf incelemesinde denetlenir.
• İhtiyati haciz, ihtiyati tedbir istemlerini hükme bağlayan ara kararlarda istinaf kanun yolu açıktır.

İstinaf İncelemesi Talep Edilemeyecek Ceza Davaları:

• 3000 TL’ye kadar “Doğrudan Verilen” adli para cezası kararlarına istinaf yolu kapalıdır. Ancak hapis cezasından çevrilen adli para cezaları miktardan bağımsız olarak istinaf incelemesine açıktır.
• Üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan beraat kararları istinafa kapalıdır.
• Özel kanunlarda kesin olduğu hükme bağlanan kararlar mevcuttur.

İstinaf İncelemesi Ne Kadar Sürer?

İstinaf incelemesinin ne kadar süreceği, tamamen, incelemeyi yapacak olan hukuk veya ceza dairesinin iş bölümü ve iş programına bağlıdır. Bu sebeple dosya incelemesinin ne kadar sürede tamamlanacağı, temyiz edilen dosyadaki hüküm sayısına, dosyaya bakan dairenin iş yüküne bağlı olarak, bir veya birkaç ay sürebilmektedir. Bu konuda önceden yapılan süreç tahminleri geçerliliği olmayan tahminlerdir.

İstinaf Merciinin İnceleme Sonucunda Verebileceği Karar Türleri:

Yerel Mahkeme Kararının Usulden Kaldırılması ve Dosyanın Geri Gönderilmesi Kararı: İstinaf mercii, usulle alakalı bazı nedenler tespit ederse dosya esasına girmeksizin kararın kaldırılmasına ve yeniden yargılama yapılması için dosyanın yerel mahkemeye gönderilmesine karar verebilir. Tespit edilecek bazı usul eksiklikleri arasında, haklı bir hakimin reddi sebebi ileri sürülmesine veya hakimin davaya bakmasının yasak olduğu hallerin bulunmasına rağmen hakimin davaya bakması, görevsiz ve yetkisiz mahkemenin karar vermiş olması, mahkemenin usule aykırılık yaparak davanın veya karşı davanın açılmamış sayılmasına, davaların birleştirilmesine, ayrılmasına veya mercii tayinine karar vermiş olması, delillerin hiç toplamamış veya hiç değerlendirmemiş olması halleri sayılabilir.

Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılması ve Davanın Kısmen/Tamamen Kabulü Kararı: İstinaf mercii yerel mahkemenin hukuka aykırı bir şekilde davanın kısmen veya tamamen reddine karar verdiği kanaatine varırsa, yerel mahkeme kararının kaldırılarak davanın kısmen veya tamamen kabulüne karar verilir.

Kararın Kaldırılması ve Davanın Esastan Reddi Kararı: İstinaf mercii yerel mahkemenin hukuka aykırı bir şekilde davanın kısmen veya tamamen kabulüne karar verdiği kanaatine varırsa, yerel mahkeme kararını kaldırılarak davanın esastan reddine karar verilir.

Kararın Düzeltilerek Onanması Kararı:  Yerel mahkeme kararının usul ve esas açısından doğru olduğu kanaatine varılması ve fakat yeniden yargılama yapılması gereken bir durum olmaması hallerinde veya hukuki gerekçede hata yapılmış olması halinde (harç ve giderlerin yanlış yazılması, maddi hatalar, hesap hataları, avukatlık ücretine hükmedilmemesi halleri) yerel mahkeme kararı kaldırılmaksızın, istinaf başvurusu kabul edilerek yerel mahkeme kararı düzeltilir.

İstinaf Başvurusunun Reddi Kararı: İstinaf merciinde, yerel mahkeme kararının usul veya esas açısından hiçbir eksiklik içermediği kanaati oluşması halinde başvuru esastan reddedilir. Bu durumda hüküm temyiz incelemesine re’sen tabi olunan sınırda olmadığı müddetçe karar kesinleşmiş olur.

AVUKAT DESTEĞİ