“…İki temel sorunu var insanlığın. Adaletsizlik ve anlamsızlık.

Birine karşı hukuku bulduk, diğerine karşı sanatı.

Ama insanlar hukuka ulaşamadı. Ve sanat insanlara…”

Friedrich Nietzsche

Sanat Hukuku

Sanat Hukuku; telif hakkı, marka hakkı, fikri ve sanatsal hak edinimi, sanatta ticarileşme ve bu eylem ve işlemlerle ilgili uyuşmazlık ve davalar gibi çeşitli uzmanlık alanlarını içeren çok disiplinli bir araştırma alanıdır. Sanat eserlerini yaratan, satın alan, satan gerçek ve tüzel kişilerin işlemleri sırasında ihtiyaç duydukları hak ve yükümlülüklerin belirlemesinin elzem olduğu gibi anılan eserleri çalan veya tahrip edenlere ve sanat eserlerinin yasadışı ticaretini yapan ve teşvik eden yapılara ilişkin hak ve menfaatin korunması ve tazmin edilmesi de aynı oranda gereklidir.

Eser sahipliği, orijinallik ve özgünlük, fikri ve sanatsal mülkiyet hakkı, itiraz edilen mülkiyet hakları, manevi haklar ve ithalat / ihracat kısıtlamaları sanat hukuku ile birlikte oluşan hukuki sorunlardan bazılarıdır.

EKONOMİK SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME

“Bu Sözleşme’ye taraf devletler,..İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’ne uygun olarak, korku ve yoksulluktan kurtulma özgürlüğüne sahip özgür insan ülküsüne ancak, herkesin kişisel ve siyasal haklarının yanı sıra ekonomik, sosyal ve kültürel haklarından yararlanabileceği şartların yaratılması ile ulaşılabileceğini kabul ederek,.. aşağıdaki hükümler üzerine anlaşmışlardır.”

*** 3 Ocak 1976 tarihinde imzalanarak yürürlüğe giren Sözleşmeye Türkiye, 2003 yılında taraf olmuştur.

EDEBİYAT VE SANAT ESERLERİNİN KORUNMASINA İLİŞKİN BERN SÖZLEŞMESİ

Madde 6: Eser sahibinin mali haklarından bağımsız olarak ve bu hakların devrinden sonra dahi, eser sahibi, eseri üzerindeki sahipliğini ileri sürmek ve eserinin her türlü tahrifine, bozulmasına veya diğer değişikliklerine veya şeref veya itibarına zarar verebilecek her türlü küçük düşürücü fiillere itiraz etme hakkına sahip olacaktır.

(DÜNYA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI ÖRGÜTÜ) WIPO TELİF HAKLARI ANDLAŞMASI

Madde 5: Hangi biçimde olursa olsun, içeriğinin seçimi ya da düzenlenmesi fikri bir yaratıcılık içeren veri ya da diğer öğelerin derlenmesi, yaratıcı düşünce olarak korunur. Bu koruma, derleme içindeki veri ya da materyaller üzerindeki mevcut telif haklarına halel getirmeyecektir ve veri ya da materyaller için genişletilmeyecektir.

5846 Sayılı FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU

Madde 16 – Eser sahibinin izni olmadıkça eserde veyahut eser sahibinin adında kısaltmalar, ekleme ve başka değiştirmeler yapılamaz.
Kanunun veya eser sahibinin müsaadesiyle bir eseri işliyen, umuma arzeden, çoğaltan, yayımlıyan, temsil eden veya başka bir suretle yayan kimse; işleme, çoğaltma, temsil veya yayım tekniği icabı zaruri görülen değiştirmeleri eser sahibinin hususi bir izni olmaksızın da yapabilir.
Eser sahibi kayıtsız ve şartsız olarak yazılı izin vermiş olsa bile şeref ve itibarını zedeleyen veya eserin mahiyet ve hususiyetlerini bozan her türlü değiştirilmeleri menedebilir. Menetme yetkisinden buhususta sözleşme yapılmış olsa bile vazgeçmek hükümsüzdür.

FİKİR VE SANAT ESERLERİNİN KAYIT VE TESCİLİ HAKKINDA YÖNETMELİK

MADDE 8 /1: Eserler ve yapımlar üzerindeki mali haklara ilişkin kullanma ve devir yetkileri isteğe bağlı olarak Bakanlıkça kayıt altına alınabilir. Bunun için başvuru formuna aşağıda sayılan belgeler eklenerek başvuruda bulunulur:

1. a) Mali haklara ilişkin kullanma veya devir yetkilerine sahip olunduğunu gösteren aksinin ispatı durumunda her türlü cezai ve hukuki sorumluluğun üstlenildiğine dair bu Yönetmeliğin Ek-4’ünde yer alan taahhütname,
2. b) Tarafların veya bunlardan birinin gerçek kişi ise kimlik, tüzel kişi ise sicil kaydı gibi tanımlayıcı bir belge,
3. c) Belge üzerindeki imza sahiplerinin imza sirküleri,
4. d) Anlaşma konusu eserin bir örneği veya bilgisayar programlarında ise dijital ortama kaydedilmiş (DVD, VCD, Audio CD, CD Rom gibi) program özeti,
5. e) Kayıt ücretinin yatırıldığını gösterir banka dekontu.

Görüldüğü üzere, Türkiye’de Sanat Hukukunda temel hak ve yükümlülük belirlemesi uluslararası kuruluşların ürettiği ve global olarak imzaya sunduğu sözleşmelere ve tüzüklere bağlanmış olup, ulusal düzenlemelerimiz fikri ve sanatsal hakkın tescilinin aşamaları boyutunda kalmaktadır. Bu sebeple ki Türk hukukunda sanatsal hakların korunması ve çıkan uyuşmazlıklarda Fikri ve Sınai Haklar Mahkemelerinin ve Asliye Ceza/ Hukuk Mahkemelerinin ilkesel kararları büyük oranda yol gösterici olmaktadır.

AVUKAT DESTEĞİ