Şirket Azlık (Azınlık) Pay Sahibi Nedir?

Herhangi bir şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketlerde ise %5’ini oluşturan pay sahipleri, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 411. maddesinde azlık/azınlık olarak tanımlanmıştır. Anonim şirketlerde bu yüzdelik dilimde yer alan pay sahipleri, kanunların öngördüğü sınırlar içinde kendilerine tanınan hakları ve yükümlülükleri haizdir.

Azınlığa tanınan tüm haklar Türk Ticaret Kanunu’nda yer almamaktadır. Azınlıklara kanun dışında şirket esas sözleşmesi veya pay sahipleri arasındaki diğer sözleşmeler ile hak sağlanması mümkündür.

Esasen anonim şirketlerde azınlık hissedarların haklarına ilişkin tüm detayları vermemiz güçtür. Ancak Türk Ticaret Kanunu’nun azınlıklara tanıdığı haklar şu şekilde sıralanabilir:

Azlık Pay Sahiplerinin Hakları

Genel Kurulu Toplantıya Çağırma ve Gündeme Madde Ekleme Hakkı

Bu hakka ilişkin düzenleme TTK’nın 411 ve 412. maddelerinde yer almaktadır. Şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahipleri, yönetim kurulundan genel kurulun toplantıya çağrılmasını talep edebilirler. Kanunla belirlenen bu oranların düşürülmesi esas sözleşme ile mümkündür.

Azınlık pay sahipleri bu talepte bulunurken toplantının çağrılmasını ve gündemin gerekli gerekçelerini yazılı olarak belirtmek zorundadır. Genel kurul toplantısı yapılacaksa bu durumda gündeme madde eklenmesini talep etmek mümkündür. Toplantıya çağrı ve gündeme madde eklenmesi talepleri noter aracılığıyla yapılır.

Yönetim kurulu, azınlık pay sahiplerinin genel kurulun toplantıya çağrılması talebini uygun görmesi halinde en geç 45 gün içinde toplantı yapılır. Yönetim kurulunun azlığın yaptığı çağrıyı veya gündeme madde eklenmesi talebini de reddetme yetkisi vardır. 7 iş günü içinde olumlu yanıt verilmediği takdirde talep reddedilmiş sayılır.

Azınlığın toplantıya çağrı ve gündeme madde eklenmesi talebi yönetim kurulu tarafından reddedilirse, azınlık pay sahipleri Asliye Ticaret Mahkemesine başvurarak konu hakkında karar talebinde bulunabilirler. Bu konuda yetkili mahkeme, şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesidir.

Mahkeme talebi inceler ve toplantının yapılması için gösterilen gerekçeleri haklı bulursa, çağrıyı yapmak ve toplantının gündemini belirlemek üzere bir kayyım atar. Mahkemenin bu konudaki karar verme süreci dosya üzerinden ilerler. Zorunluluk halinde farklı durumlar söz konusu olabilir.

Genel Kurul Toplantılarında Gündeme Madde Eklenmesini veya Gündeme İlişkin Karar Taslaklarının Sunulmasını İsteme Hakkı

Genel Kurulu toplantıya çağırma ve gündeme madde ekleme hakkına ilişkin yönetmeliğe paralel olarak, Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu’nda azınlık pay sahiplerine gündeme madde ekleme hakkı tanınmıştır. Bu hak, halka açık ortaklıklar için gündem maddelerine ilişkin karar taslaklarının sunulmasını da içerir.

Özel Denetçi Tayini Talep Hakkı

Bu hakka ilişkin düzenleme TTK’nın 438. maddesinde yer almaktadır. İlgili maddedeki düzenleme uyarınca her pay sahibi, belirli bir durumun özel denetim yoluyla açıklanmasını genel kuruldan talep etme hakkına sahiptir. Bu hakkın doğabilmesi için özel bir denetimle durumun açıklanması ve bilgi alma ve inceleme hakkının daha önce kullanılmış olması gerekir.

Genel kurulun özel denetim talebini kabul etmesi halinde 30 gün içinde Asliye Ticaret Mahkemesinden özel denetçi atanması istenir. Bu talepte bulunabilecek kişiler şirket veya hissedarlarıdır.

Genel kurul özel denetçi talebini reddederse, şirketin azınlık pay sahipleri Asliye Ticaret Mahkemesinden özel denetçi atanmasını talep etme hakkına sahiptir. Bu hakkın, talebin reddedilmesinden itibaren 3 ay içinde kullanılması zorunludur.

Genel Kurul Toplantısının Geri Bırakılmasını Talep Etme Hakkı

Düzenleme TTK’nın 420. maddesinde yer almaktadır. Bu düzenlemeye göre, şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahipleri, genel kurulu bir ay sonraya erteleme hakkına sahiptir. Bu hak, yalnızca finansal tabloların müzakeresi ve ilgili konulara ilişkin toplantılar ile ilgili olarak kullanılabilir. Genel kurulun geri bırakma kararı almasına gerek yoktur. Geri bırakmaya ilişkin toplantı başkanının kararı yeterlidir.

Nama Yazılan Payların Basımını Talep Etme Hakkı

Bu hakka ilişkin düzenleme TTK’nın 486. maddesinde yer almaktadır. Şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketlerde ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahipleri, nama yazılı hisse senetlerinin bastırılmasını ve sahiplerine dağıtılmasını talep edebilirler.

Şirketin Feshini Dava Yoluyla İsteme Hakkı

Düzenleme TTK’nın 531. maddesinde yer almaktadır. Maddeye göre, şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketler açısından ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahipleri, şirketin feshini talep etme hakkına sahiptir. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için haklı bir sebebin bulunması gerekir.

Şirketin feshini gerektirecek haklı nedenlere ilişkin olarak kanunda özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Mevcut durumda mahkeme, şirketin durumunu göz önünde bulundurarak haklı sebebin bulunup bulunmadığı konusunda bir sonuca varmaktadır. Bu nedenle her uyuşmazlık için haklı sebepler farklılık gösterebilir.

Mahkemeye fesih başvurusu üzerine mahkeme fesih talebiyle bağlı kalmaz. Fesih dışında, azınlığın talebi doğrultusunda fesih talebinde bulunan pay sahiplerinin paylarının bugünkü değerini ödeyerek veya benzer duruma uygun başka bir çözüm yolu ile şirketten çıkarılması mümkündür.

Yönetim Kurulunda Temsil Hakkı

TTK’nın 360. maddesindeki düzenleme uyarınca, azınlık pay sahiplerine yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınabilir. Ancak bu durum ancak esas sözleşmede buna ilişkin bir madde yer alması halinde söz konusu olabilir.

Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı

TTK’nın 437. maddesine göre her pay sahibi bilgi alma ve inceleme hakkına sahiptir. Bu nedenle şirket sermayesinin en az %10’unu, halka açık şirketlerde ise %5’ini oluşturan azınlık pay sahiplerine de bu hak tanınmıştır.

Bilgi alma ve inceleme hakkının Yönetim Kurulu tarafından reddedilmesi veya cevapsız bırakılması halinde, talebi reddedilen pay sahibinin Asliye Ticaret Mahkemesine başvurarak hakkını talep etme imkanı bulunmaktadır. Mahkemeye başvurma süresi ret kararından itibaren 10 gündür. Ret kararı olmasa bile makul bir süre içinde mahkemeye başvurulmalıdır. Mahkeme başvurulan sürenin makul olup olmadığı ile ilgili değerlendirmesini yapar.

Azınlık Pay Sahiplerinin Sermaye Piyasası Kanunu Kapsamındaki Hakları

Yukarıda açıkladığımız gibi, azınlık hissedarların hakları Türk Ticaret Kanunu’nda yer alanlarla sınırlı değildir. 6382 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu, anonim şirketlerde azınlık pay sahiplerinin haklarına ilişkin düzenlemeleri de içermektedir. Azınlık pay sahiplerinin SPK nezdindeki hakları aşağıdaki gibidir:

Ortaklık Payı Satış Hakkı

Sermaye Piyasası Kanunu’nun 27. maddesindeki düzenlemeye göre, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerinde öngörülen pay oranlarına ulaşılması durumunda bu pay sahipleri, azınlık paylarını alma hakkına sahiptir. Diğer bir deyişle, azınlık hissedarlar kendilerini ortaklıktan çıkarma hakkını elde ederler.

AVUKAT DESTEĞİ