Vergi İdaresinde İzaha Davet Uygulaması

09/08/2016 tarih 29796 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 6728 sy Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun md 22 ile, 213 sy VUK’un mülga 370inci maddesi yeniden düzenlenerek izaha davet müessesesi oluşturulmuş, 1 yıl kadar sonrasında ise, 25/07/2017 tarih 30134 sayılı RG 482 sy VUK Genel Tebliğinde, 22. maddenin usul ve esasları belirlenmiştir.

İzaha davet temel olarak, idarenin, verginin ziya uğradığına delalet eden emarelere dayalı ön tespitine yönelik mükelleflerden açıklama talep etmesi halidir. Gelen izahın değerlendirilmesi sonucunda da,

1. Vergi ziyaına sebebiyet vermediği anlaşılan mükelleflerin vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk edilmemesine,
2. Vergi ziyaına sebebiyet verildiği durumlarda belirli şartlar dahilinde indirimli ceza uygulanmasına karar verilmektedir.

Yasal gerekçe:

Vergi usul hukukumuzda yer alan pişmanlık müessesesi vergi ziyaına sebebiyet verilen fiillerin kendiliğinden idareye bildirilerek zamanında beyan ve ödemesi yapılmamış verginin hesaplanacak zammıyla birlikte ödenmesi halinde vergi ziyaı cezasının kesilmeyeceğini ve 359 uncu madde hükümlerinin uygulanmayacağını düzenlemekte olup, herhangi bir surette idarenin ıttılaına giren (öğrendiği) olaylar hakkında uygulanmamaktadır.

İdarenin verginin ziyaa uğramış olabileceğini harici karinelerle tespit ettiği hallerde vergi incelemesi veya takdir komisyonu işlemlerine başlanılmadan önce mükellefin konuya ilişkin görüşlerini alabilmesi için yeni bir düzenlemeye ihtiyaç duyulmaktadır.

7/12/2019 tarih 30971 sy RG 7194 sy Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sy KHKde değişiklik yapılması hakkında Kanun’un 25. Md ile 1.1.2020 tarihinde yürürlüğe girmek üzere müessesede kapsamlı değişikliklere gidilmiş, 30/07/2020 tarihli RG de yayımlanan 519 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yeni usul ve esaslar belirlenmiştir.

7194 sy Yasa ile İzaha Davet Müessesesine Getirilen Temel Şartlar:

• Vergi incelemesine başlanılmamış ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmamış olması
• Tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmama şartları aynen korunmuştur.

Süre,

• İzahta bulunma süresi 15 gün iken, izaha davet yazısının tebliğ tarihinden itibaren 30 güne,
• İzahın yeterli bulunmaması halinde, zamanında yerine getirilmeyen ödevlerin tamamlanması için verilen süre ise 15 günden 30 güne yükseltilmiştir.

Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanılması,

• Eski düzenlemede her bir belge itibarıyla 50 bin tl yi geçmemesi şartı aranırken, yeni düzenlemede bir takvim yılında 100 bin tl yi geçmemesi şartı getirilmiştir.
• Eski düzenlemede ek olarak SMİYB tutarının ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5ini aşmaması koşulu da aranırken, yeni düzenlemede 100 bin TLyi geçse bile ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5ini aşmaması halinde de mükelleflerin izaha davet edilebilmesine imkan sağlanmıştır.
• SMİYB kullanmaya ilişkin izaha davet prosedürü, ön tespit yazısı gönderilerek, bu yazının tebliğ tarihinden itibaren 30gün içerisinde beyan ve ödeme yapılması öngörülmüştür.
• %20 oranındaki vergi ziyaı cezası uzlaşma kapsamı dışına çıkarılmıştır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca verilen yetki,

• Ön tespiti ve/veya izaha daveti yapacak ve yapılan izahı değerlendirecek mercii,
• Yapılacak ön tespitin ve/veya izaha davetin şekli ve kapsamını,
• Davet yapılacakları,
• Yapılan izahın değerlendirme süresini,
• Yapılan izahta kullanılacak bilgi ve belgeler ile,
• Uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilendirilmiştir.

519 Sıra Nolu Tebliğ ile İzaha Davet Usul ve Esaslarını Netleştiren Hususlar:

İzaha davetin kapsamı

482 Sıra Nolu Tebliğde, 16 alt başlık halinde ayrı ayrı belirlenmişti. 519 Sıra Nolu Tebliğde, vergi ziyaı yaratıldığına dair ön tespit yapılabilen her konu şeklinde genel belirleme yapılmıştır.

482 Sıra Nolu Tebliğde, hukuka aykırılığı açık konuların kapsama alınması, kapsamın 16 konu ile sınırlı tutulması, yasaya, yasal idare ilkesine, eşitlik ilkesine aykırılık teşkil etmekteydi.

519 Sıra Nolu Tebliğde, hukuka aykırılığı açık konuların değil, gerçekten izaha muhtaç konuların izaha davet kapsamına dahil olabileceği hale getirilmiştir.

Süre

İzaha davet edilenlerin izahta bulunma süreleri ile yapılan izahatın yeterli bulunmaması durumunda beyanname verme ve ödeme süreleri 15 günden 30 güne çıkarılmıştır.

Süresinde yapılan izah, komisyonca en geç 45 gün içinde değerlendirilerek sonuca bağlanacaktır. Bu süre 482 Seri Nolu Genel Tebliğde 10 gündü.

Komisyon (Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonu)

Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde vergi dairesi başkanlıkları ve defterdarlıklara bağlı olarak birden fazla, vergi dairelerine bağlı olarak en fazla bir, vergi denetim kurulu başkanlığı bünyesinde uygun görülen daire başkanlıklarında birden fazla komisyon kurulabilecektir. Yeni durumda, defterdarlıklarda birden fazla ve vergi dairelerine bağlı olarak bir komisyon kurulabilecek.

İzaha davet Yazısı – SMYB ön tespit Yazısı

• İzahta Bulunulmaması

İzahta bulunulmaması durumunda, komisyon tarafından izaha davet yazısında yer verilen ziya uğramış olabilecek vergi tutarının beyan edilmesi gerektiğine karar verilir.

30 gün içerisinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası %20 oranında kesilecektir.

Eski uygulamada komisyon tarafından alınacak karar konusunda bir düzenleme bulunmadığından dosya vergi incelemesinde veya takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmaktaydı.

• İzahta Bulunulması

İzahın kabul edilmesi – vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmayacaktır.

İzahın kabul edilmemesi – İzah yeterli bulunmadığında, süresi içinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası, %20 oranında kesilecektir. İzahta bulunmama ile aynı sonuç ortaya çıkmaktadır.

Mükellef yine beyanname vermez ise vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemleri yapılmayacaktır.

Eski düzenlemeye ek ifade, mükellef tarafından beyanname vermiş olmakla birlikte beyan edilen verginin, değerlendirme sonucunu içeren yazıda yer verilen ziya uğramış olabilecek  vergi tutarından az olması durumunda komisyonun değerlendirme sonucunu içeren yazısı üzerine süresi içinde beyanname vererek verginin izah zammıyla ödenmesi halinde vergi ziyaı cezası, ziya uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir. Beyanname vermeme ve vergi ve zammının ödenmemesi durumunda vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemleri yapılır.

SMİYB Kullanılan Durumlara İlişkin “Ön Tespit”

Kullanılan SMİYB tutarı, bir takvim yılında 100 bin TL yi geçmeyen veya bu tutarı geçse dahi ilgili yıldaki “toplam mal ve hizmet alışlarının” %5’ini aşmayan mükelleflere “SMİYB ön tespit yazısı” tebliğ edilecektir.

Toplam mal ve hizmet alışları ise mükellef tarafından verilen KDV beyannamelerinde yer alan indirilecek KDV’ye ilişkin her bir KDV oranı ayrı ayrı esas alınmak suretiyle ayrı ayrı beyan edilen tutarların toplamı olarak hesaplanacaktır.

SMİYB ön tespit yazısının tebliği tarihinden itibaren 30 gün içerisinde ön tespitle ilgili hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması/düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, izah zammı ile ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezası %20 oranında kesilecek, bu ceza için tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde bulunulamayacak, ancak cezada indirim kurumundan yararlanılabilecektir.

Uzlaşma:

519 Sıra Nolu Tebliğde, kendilerine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükelleflerin, %20 oranında kesilen vergi ziyaı cezası için tarhiyat sonrası uzlaşmaya başvurabilecek, ön tespite ilişkin yazı tebliğ alan (SMİYB kullanan), vergi ziyaı cezası için uzlaşma başvurusunda bulunamayacaktır.

GENEL DEĞERLENDİRME:

İzaha Davet Müessesesi ile,

• İdare-mükellef arası hukuksal uyuşmazlıkların en aza indirileceği,
• Vergi tahsilatındaki gecikmelerin ve matrah aşınmasının engelleneceği,
• İdarenin etkin ve verimli zaman kullanımı ile hizmet kalitesinin artacağı,
• Olayların gerçek içeriğinin tespitinde mükellefin sürece katılımının vergilendirmede demokrasiyi güçlendireceği,
• Vergi ziyaı cezasının düşük kesilmesinin mükellefleri eksik/yanıltıcı belgeleri düzeltmesi konusunda teşvik edeceği ve bu sayede vergiye gönüllü uyumun artacağı öngörülmektedir.

Ancak,

• Ön tespit ve izah değerlendirme komisyonlarının çağrısı, VUK md 370’teki koşulları taşıyan her mükellef için olmayıp, idarece uygun bulunan mükelleflere yapılmaktadır. İdarenin aynı konumda bulunan mükelleflerden hangisini neye göre seçtiği konusu belirsizdir. Seçmediklerine yönelik pişmanlık yolunu açık tutması bu belirsizliği olumlu hale getirmemektedir. Verginin ziyaa uğradığına işaret eden emarelerin sınırı ve somutluğu belirsizdir. Ölçüt getirememe ve bu nedenle subjektif sonuç doğurmaya açıklık, yatay-dikey eşitliği zedelemekte, keyfiliğe açık kalmaktadır.
• Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonlarına mükelleflerle ilgili bilgiler farklı kaynaklardan intikal etmekte, dolayısıyla aynı mükelleften biriden fazla izahat talep etme durumu ortaya çıkabilmektedir.
• İzaha davet, vergisel uyuşmazlığın idari çözüm yoludur. Bu sebeple VUK 3.Kısım 2.Bölüm “Cezaların Ödenmesi ve Kalkması” başlığı altında düzenlenmesi isabetsizdir.
• VUK md 359, SMİYB kullanma fiiline üç kat vergi ziyaı cezası öngörmektedir. Aynı tip fiil için, belge yada belgelerin belirli mali sınırlar altında olup olmamasına göre, izah istenebilmekte, izahın kabulü halinde vergi ziyaı cezası %20 oranına kadar düşebilmektedir. Böylelikle suç unsuru taşıyan iki ayrı fiilin farklı unsurlar nedeniyle ağır cezaya muhatap edilmesi yada cezasız yahut düşük cezalı bırakılması örtülü bir şekilde suça teşvik edebilir.
• SMİYB kullanılması KDV iadesi sürecini de etkilemektedir. KDV Gen. Uyg. Teb.’de, “izahı kabul edilen” mükellefler özel esaslara tabi olmayacak, yani SMİYB kullanıldığına dair ön tespit yapılan mükellefler doğrudan “izahı kabul edilmeyen” mükellef gibi görünecektir.

AVUKAT DESTEĞİ